นิพพาน
นิพพานเป็นอายตนะอันหนึ่ง ซึ่งแตกต่างออกไปจากโลกายตนะและอายตนะทั้ง ๖ ทั้ง ๑๒ นั้น เป็นอายตนะที่สูงกว่าวิเศษกว่าอายตนะอื่น แต่ก็ทำหน้าที่ในลักษณะที่คล้ายคลึงกัน คือ โลกายตนะทำหน้าที่ดึงดูดสัตว์โลกที่ยังมีความผูกพันอยู่กับโลกไว้ ไม่ให้พ้นไปจากโลกได้
ส่วนอายตนะ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ที่ทำหน้าที่ดึงดูดรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธัมมารมณ์ ตามหน้าที่ของตน
และในทำนองเดียวกัน อายตนะนิพพานก็มีหน้าที่ดึงดูดพระพุทธเจ้า พระอรหันต์เข้าไปสู่อายตนะของตน
สถานอันเป็นที่ประทับของพระพุทธเจ้าเรียกว่า "อายตนะนิพพาน"
ส่วนพระพุทธเจ้าที่ประทับอยู่ในอายตนะนิพพานนั้น เราเรียกว่า "พระนิพพาน"
จากพระธรรมเทศนาย่อ "คู่มือสมภาร"
